Stoffel Cilliers skryf:
Oupa Jan Cilliers is op 21 Maart 1967 op dr Jan Henkins se ondersoektafel in Bloemfontein oorlede. Ná die begrafnis in Lindley kom al die kinders op Midden, hul laaste klein plasie buite Lindley, byeen en kry almal kans om te kies watter meubels hulle wil hê. Ek maak kapsie. Dis so gou! Mammie sê vir my op haar nugter manier: “My kind, jy het nie meer ’n ouerhuis nie.”
En sy, wat gaan die weduwee Helen Cilliers (68) doen? Sy is bang om ’n oorlas te wees en wil daarom nie dadelik by enige kind gaan bly nie Sy huur ’n woonstel, Kornelahof 306, Charlesstraat 91a, in Bloemfontein teen R50 per maand. Sy bly drie maande daar voordat sy haar deur Jansie en Gideon laat oorreed om by hulle in te trek.
In hierdie tyd koop sy vir haar ’n maroen A5-hardebandboekhouboekie. Sy hou in die begin boek van haar Inkomstes (links) en haar Uitgawes (regs). Haar Inkomstes in 1967 is veral huurgeld en rente op kleinerige lenings. Die bedrae aan inkomste is nie groter as R50 nie. Van haar Uitgawes is radiolisensie (R5-50), ’n bril (R24), reparasies aan ’n huis wat sy besit in Lindley (R11-90), jaarlikse erfbelasting op die huis (R52) en ’n donasie van R100 vir elke kind.
Van elke sent is boek gehou. Naderhand word van die elementêre Inkomste/Uitgawe-stelsel afgewyk. Die boekhouding word meer ingewikkeld. Beleggings, sommige ook maar aan die klein kant, word met persentasies aangedui. Groeifondse en dividend kom ter sprake. Kolomme word anders gebruik.
Uiteindelik skakel Ouma Helen haar boekhoustelsel oor om by die jaarlikse Inkomstebelastingstelsel aan te pas. Sy hou boek van wat belasbaar en wat onbelasbaar is. Op een bladsy is ’n lys van beleggings wat wys by watter instansies belê is, teen watter rentekoerse en vanaf watter datums.
Dit is duidelik dat al het Ouma Helen dankbaar gebruik gemaak van hulp rakende haar beleggings en haar inkomstebelasting, sy ook self altyd geweet het presies waar sy met haar finansies staan. Toe was sy al in die 70 jaar oud en naderhand in die 80. Ek haal my hoed vir haar af!
Algaande egter kruip apteekname en dokters se name en hoe hulle betaal is meer en meer in die boekhouding in. Ook ’n ambulans wat ontbied moes word. Haar handskrif is naderhand nie meer so reëlmatig nie. Al meer syfers word doodgetrek. Op een of twee plekke het Japie, wat Ouma Helen altyd getrou bygestaan het met haar geldsake, self ’n inskrywing in sy handskrif gemaak.
Een van die laaste inskrywings in haar handskrif is ’n stewige Inkomste 1983 -1984 bo aan ’n linkerkantste bladsy, waar sy duidelik besonderhede van daardie jaar se Inkomstebelasting wou opteken.
Helaas, sy kon nie, want op 11 Februarie 1984 sterf Ouma Helen in die Universitas-hospitaal in Bloemfontein in die ouderdom van 85 jaar (sy is op 5 Desember 1898 gebore). Op 9 Februarie, my verjaarsdag, gee sy vir my in die hospitaal ’n paar grys slaapsokkies, toegedraai in bruinpapier, present – haar laaste geskenk aan enigiemand. Sy is langs Oupa Jan in Lindley se kerkhof begrawe.
Ouma Helen se Boekhouboek het op een of ander manier ná haar dood in my besit gekom. Dit het in ’n kas gelê en ek het nooit besef hoe waardevol dit is nie. Want dalk is haar heel grootste geskenk agterin die Boekhouboek opgeteken.
Dit is ’n gedig van Patience Strong waarmee die gelowige Ouma Helen haarself vereenselwig het.
In die gedig sê die digter dat die lewe nie so erg was nie. Onmoontlike drome is bewaarheid en daar was talle seëninge.
God is goed en in sy liefdevolle hand rus diegene wat ons vooruitgegaan het. Hulle ken nie meer pyn nie en binnekort, in die hiernamaals, sien ons hulle weer. Hiedie gedig is ’n soort geestelike nalatenskap vir Ouma Helen se kinders, kleinkinders en agterkleinkinders:
Time was kinder than I thought
Time was kinder than I thought,
No many changes that it wrought.
And the sorrows that it brought
Proved at last beneficient
Time indeed was provident.
Much it took but much remained,
Much was lost but much was gained
In ways that never was explained.
The burden lifted from my back
The mountain moved, the cloud rolled back.
The dream that seemed impossible
Came true as by a miracle
Through happenings, most wonderful
I found the blessing that I thought.
Time was kinder than I thought.
But this we know:
The mystery of life and death we cannot understand
But this we know: that God is good and in His loving hand
The souls of those whom we have lost are held and safely led
On the homeward road that soon’ or late’ we all must tread.
Those have gone ahead of us, a few short steps away
Pressing on towards the dawn of an eternal day
Veiled from view, they face the light, released from ache and pain
And someday, somewhere, we believe that we shall meet again.